Η 28η Οκτωβρίου, γνωστή ως ημέρα του «Όχι», αποτελεί μια από τις πιο εμβληματικές επετείους στην ελληνική ιστορία και πολιτιστική ταυτότητα. Την ημέρα αυτή το 1940, η Ελλάδα βρέθηκε στο προσκήνιο του παγκόσμιου αγώνα για ελευθερία, όταν ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς απέρριψε το ιταλικό τελεσίγραφο που απαιτούσε τη διέλευση και κατάληψη στρατηγικών σημείων της χώρας από τις δυνάμεις του Μπενίτο Μουσολίνι. Το λακωνικό αλλά ισχυρό «Όχι» του Μεταξά, που φέρεται να ειπώθηκε τα ξημερώματα εκείνης της ημέρας, αποτέλεσε την αφετηρία για την είσοδο της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλευρό των Συμμάχων.

Το Ιστορικό Πλαίσιο

Η Ελλάδα το 1940 βρισκόταν υπό την δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος είχε εγκαθιδρύσει το καθεστώς της 4ης Αυγούστου το 1936. Παρά τη φύση του καθεστώτος, ο Μεταξάς, γνωρίζοντας την καταστροφική φύση του φασισμού και της ναζιστικής απειλής, αντιστάθηκε στις αξιώσεις του Άξονα. Η ιταλική φασιστική κυβέρνηση του Μουσολίνι, έχοντας ήδη καταλάβει την Αλβανία, προσπάθησε να επεκτείνει την επιρροή της και στα Βαλκάνια, απαιτώντας την παράδοση της Ελλάδας. Το τελεσίγραφο αυτό, που δόθηκε στον Μεταξά τις πρώτες ώρες της 28ης Οκτωβρίου, ζητούσε την ελεύθερη διέλευση των ιταλικών στρατευμάτων και την κατάληψη στρατηγικών σημείων της χώρας.

Ο Μεταξάς απάντησε με την ιστορική φράση: «Alors, c’est la guerre!» («Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμο!»), που συνοψίστηκε στη συνείδηση του λαού ως το περίφημο «Όχι». Αμέσως μετά την απόρριψη του τελεσιγράφου, οι ιταλικές δυνάμεις ξεκίνησαν την επίθεσή τους από την Αλβανία, εισβάλλοντας στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Ο ελληνικός στρατός, παρά την αρχική υπεροχή των Ιταλών, αντιστάθηκε με επιτυχία, αναγκάζοντας τον εχθρό να υποχωρήσει και μάλιστα να χάσει έδαφος, σε έναν από τους πρώτους μεγάλους θριάμβους των Συμμάχων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η Σημασία του «Όχι»

Η απόφαση της Ελλάδας να αντισταθεί στον φασισμό είχε βαθιές συνέπειες, όχι μόνο για τη χώρα αλλά και για τον παγκόσμιο αγώνα κατά του Άξονα. Η ελληνική αντίσταση ενέπνευσε άλλες χώρες, ενώ η καθυστέρηση που προκάλεσε η αντίσταση των Ελλήνων στις ιταλικές και αργότερα στις γερμανικές δυνάμεις, θεωρείται από πολλούς ιστορικούς ότι συνέβαλε στην καθυστέρηση της επίθεσης της ναζιστικής Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση, που εν τέλει απέβη καθοριστική για την έκβαση του πολέμου.

Επιπλέον, η στάση του ελληνικού λαού, που αντιστάθηκε γενναία κάτω από δύσκολες συνθήκες, ανέδειξε τη σημασία της ενότητας, του θάρρους και της αυταπάρνησης μπροστά στις πιο σκληρές προκλήσεις. Ο πόλεμος στα βουνά της Πίνδου έγινε σύμβολο ηρωισμού και πατριωτισμού, με τις θρυλικές μορφές των στρατιωτών, αλλά και των γυναικών της Ηπείρου, που μετέφεραν προμήθειες και πυρομαχικά κάτω από δύσκολες συνθήκες, να έχουν μείνει ανεξίτηλες στη συλλογική μνήμη του λαού.

Οι Παρελάσεις και οι Τιμές

Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου γιορτάζεται κάθε χρόνο με μεγαλοπρέπεια σε όλη την Ελλάδα. Σχολικές και στρατιωτικές παρελάσεις λαμβάνουν χώρα σε όλες τις πόλεις, με αποκορύφωμα τη μεγάλη στρατιωτική παρέλαση στη Θεσσαλονίκη, η οποία συνδέεται και με τον εορτασμό του πολιούχου της πόλης, Αγίου Δημητρίου. Μαθητές με σημαίες, παραδοσιακές ενδυμασίες και υπερηφάνεια παρελαύνουν, τιμώντας τους ήρωες της εποχής εκείνης και αναδεικνύοντας την ιστορική συνέχεια της ελληνικής κοινωνίας.

Εκτός από τις παρελάσεις, μνημόσυνα πραγματοποιούνται στα στρατιωτικά κοιμητήρια και τα μνημεία πεσόντων σε όλη τη χώρα. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, πολιτικοί ηγέτες και εκπρόσωποι του στρατού καταθέτουν στεφάνια, τιμώντας τη μνήμη αυτών που θυσιάστηκαν για την ελευθερία της πατρίδας.

Το Μήνυμα της Επετείου Σήμερα

Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου δεν είναι απλώς μια αναφορά στην ιστορία, αλλά ένα διαχρονικό μήνυμα για τη σημασία της ελευθερίας, της εθνικής κυριαρχίας και της αντίστασης σε κάθε μορφή καταπίεσης. Σε μια εποχή που ο κόσμος αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις, όπως την άνοδο του εθνικισμού, τις συγκρούσεις και τις γεωπολιτικές εντάσεις, το «Όχι» αποκτά έναν ιδιαίτερο συμβολισμό.

Η θυσία των Ελλήνων του 1940 μας υπενθυμίζει ότι η ελευθερία και η ειρήνη δεν είναι δεδομένες, αλλά αποτελούν διαρκείς κατακτήσεις που απαιτούν αγώνα, ενότητα και αποφασιστικότητα. Το παράδειγμα του ελληνικού λαού, που δεν δίστασε να αντισταθεί σε μια πολύ ισχυρότερη δύναμη, διδάσκει ότι ακόμη και τα μικρά έθνη μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην υπεράσπιση των ιδανικών της δικαιοσύνης και της ανεξαρτησίας.

Η 28η Οκτωβρίου παραμένει μια ημέρα εθνικής υπερηφάνειας και μνήμης. Είναι μια ευκαιρία για τους Έλληνες να αναστοχαστούν πάνω στην κληρονομιά του παρελθόντος και να αντλήσουν διδάγματα για το μέλλον, διατηρώντας άσβεστη τη φλόγα της ελευθερίας και της αλληλεγγύης.